تفكر سیستمی به زبان ساده (10) - اصول تفكر سيستمي

تفكر سيستمي به زبان ساده

(بخش دهم)

اصول تفكر سيستمي

ساختار سیستم بوجود آورنده رفتار آن است 

" افراد مختلف، زمانی که در یک سیستم ثابت قرار می گیرند، نتایج یکسانی از خود بروز می دهند." نگرش سیستمیک به ما می گوید که برای فهمیدن مشکلات اساسی لازم است که به مسائلی فراتر از اشتباهات فردی و یا بخت و اقبال نامساعد بپردازیم. باید از وقایع و شخصیتها فراتر برویم. باید به عمق ساختاری پی بریم که اعمال افراد و شرایط را به گونه ای شکل می دهد که رویکردی اتفاق می افتد. دانلا میدوز ( Donella Meadows ) در این باره می گوید: " نگرش ژرف و متفاوت آن است که پی بریم چگونه سیستم خود بوجود آورنده رفتار خود است."

ادامه نوشته

تفكر سیستمی به زبان ساده (9) - اصول تفكر سيستمي

تفكر سيستمي به زبان ساده

(بخش نهم)

اصول تفكر سيستمي

سیستمهای اجتماعی در برابر سیاستها مقاومت می کنند          

در بسیاری از موارد، تلاش برای حل یک مشکل در یک سیستم اجتماعی، آنرا بدتر می کند. خط مشی ها، اثرات جانبی پیش بینی نشده ایجاد می کنند. تصمیمات ما موجب عکس العمل دیگران می شود که می خواهند توازنی را که ما بر هم زده ایم، برگردانند. فارستر این پدیده ها را "رفتار غیرشهودی سیستمهای اجتماعی" می نامد. این پویایی ( dynamics ) های پیش بینی نشده، منجر به مقاومت در برابر سیاستها می شود: پاسخ سیستم، مداخله ها را با تأخیر، تضعیف یا شکست مواجه می کند.

جان استرمن در کتاب معروف خود، مثالی دارد که در آن نرخ تولد در کشور رومانی در اواخر دهه 1960 را مورد توجه قرار می دهد.

 

ادامه نوشته

تفكر سیستمی به زبان ساده (7) - اصول تفكر سيستمي

تفكر سيستمي به زبان ساده

(بخش هفتم)

اصول تفكر سيستمي

در قسمت قبل در خصوص برخی از اصول و ویژگیهای تفکر سیستمی (شامل تفکر ترکیبی، اصل تضاد، نحوه تعیین مرز مطالعه، تفکر دینامیک بجای تفکر استاتیک، ایجاد تعادل در توجه به کل و جزء) مطالبی ارائه شد و در پایان نیز سئوالی بعنوان تمرین مطرح شد. در این سئوال گفته شد که بنظر شما اگر پلیس در یک شهر یا منطقه با انجام عملیات هایی محموله یا محموله های بزرگی از مواد مخدر (محموله هایی که بتواند بر میزان عرضه مواد مخدر در بازار تاثیر گذار باشد) را توقیف کند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ آیا میزان قاچاق مواد مخدر کمتر خواهد شد یا بیشتر؟ وضعیت امنیت شهر چگونه خواهد شد، آیا شهر نا امن تر می شود یا ایمن تر؟

شاید پاسخ برخی از خوانندگان چنین باشد که با دستگیری قاچاقچیان بزرگ مواد مخدر و توقیف محموله های بزرگ مواد مخدر، میزان قاچاق کمتر خواهد شد و شهر از امنیت بیشتری برخوردار می گردد.

ادامه نوشته

تفكر سیستمی به زبان ساده (5) - سیستمهای باز و بسته

تفكر سيستمي به زبان ساده

(بخش پنجم)

حسین رضازاده

سیستمهاي باز و بسته

در فرصتهای قبل با مفهوم کلی سیستم آشنا شدیم. حال می خواهیم به برخی از طبقه بندی های انواع سیستم بپردازیم. در يك طبقه بندی کلی و معروف سیستم ها به دو گروه سیستم های باز و بسته تقسیم می شوند.

سيستم بسته، سيستم ساده اي است كه با محيط خود ارتباطي برقرار نمي كند. سيستم باز، سيستمي است كه با محيط خود مرتبط است. سيستم هاي بسته در برخورد با محيط، سازمان خود را از دست مي دهند يا جهت فعاليتشان تغيير مي كند. براي مثال چنانچه يك اتم را كه سيستمي بسته است بشكنيم و با محيطش ارتباط دهيم از صورت اوليه اش خارج شده و نظم سيستمي آن دچار اختلال مي شود. لازم به ذكر است كه به سختي مي توان سيستم كاملاً بسته را در ذهن متصور ساخت و سيستم بسته اصطلاحي نظري و مجرد است، زيرا سيستم ها در هر حال به نحوي با محيط خود مرتبط هستند.

سیستم هاي باز، سیستم هایی هستند که با محیط اطرافشان به تبادل ماده و انرژی می پردازند، یعنی با محیط و سایر سیستمها در ارتباط هستند. با این تعریف می توان گفت به غیر از اتم، کلیه سیستم هایی که ما می شناسیم به نوعی سیستم باز هستند. اما بازبودن و بسته بودن سیستم را می توان دو سر یک طیف دانست. یعنی بعضی از سیستم ها را می توان نسبتاً بسته و برخي را نسبتا باز به حساب آورد.

سیستمهای اجتماعی مثل خانواده ها، سازمانها و کشورها را هم میتوان از این زاویه مورد بررسی و ارزیابی قرار داد. یعنی 

ادامه نوشته

داستانی متفاوت از چوپان دروغگو و یک نکته سیستمی

داستانی متفاوت از چوپان دروغگو

و یک نکته سیستمی

 

چندی پیش یکی از دوستان از طریق ایمیل مطلبی برایم فرستاد که حاوی نکات آموزنده ای بود، که با رویکرد سیستمی قابل بحث و بررسی می باشد. مطلب مورد نظر که شکل دیگری از داستان قدیمی چوپان دروغگو می باشد، در قسمت ذیل ارائه می گردد و بعد به نکات سیستمی مورد نظر اشاره خواهم کرد.

...

یکی بود یکی نبود. غیر از خدا هیچ کس نبود. چوپانی مهربان بود که در نزدیکی دهی، گوسفندان را به چرا می برد. مردم ده که از مهربانی و خوش اخلاقی او خرسند بودند، تصمیم گرفتند که گوسفندانشان را به او بسپارند تا هر روز 

ادامه نوشته

تفكر سیستمی به زبان ساده (4) - تركیب سیستم

تفكر سيستمي به زبان ساده

(بخش چهارم)

 

 

ترکیب سیستم

وقتی با عینک سیستمی به پدیده های مختلف مثل اتومبیل، درخت، حیوان، انسان، مدرسه، کارخانه، شهرداری، بیمارستان و ... نگاه می کنیم. وجوه مشترکی را در این پدیده های متفاوت می بینیم. هدفمندی، کلیت و روابط متقابل اجزا، مواردی بودند که در بخشهای قبل به آنها اشاره کردیم.

علاوه بر این پدیده های مذکور از نظر ترکیب اجزایشان نیز مشابهت هایی دارند. هر سیستم از اجزایی تشکیل شده است و هر جزء نقش خاصی را به منظور تحقق هدف سیستم ایفا می کند. لذا میتوان گفت همه سیستمها از  ...

 

ادامه نوشته

تفكر سیستمی به زبان ساده (3) - هدفمندي

تفكر سیستمی به زبان ساده

(بخش سوم)

 

 هدفمندي

در بخش های قبل به دو ویژگی مهم تعریف سیستم یعنی «ارتباط متقابل بین اجزا» و «کلیت» اشاره شد. در اینجا به ویژگی سوم یعنی «هدفمندی سیستم» می پردازیم.

هدفمندي جزئي از ويژگي هاي هر سيستم است. كليه سيستمهاي طبيعي از روشهاي مختلف در صدد برآورده ساختن اهداف معين شده خود هستند. بعبارت دیگر، هيچ چيز در دنيا به بطلان آفريده نشده است. در طبيعت همه جا تعاون، هماهنگي، تعادل، يكپارچگي و تعامل وجود دارد.

ادامه نوشته

تفكر سیستمی به زبان ساده (2) - كليت

تفكر سیستمی به زبان ساده

(بخش دوم)

 

 

مفهوم كلیت

در قسمت های قبل با تعریف سیستم و برخی ویژگیهای مهم آن یعنی نظم و روابط متقابل بین اجزا آشنا شدیم. در این قسمت به یکی دیگر از ویژگیهای مهم سیستم یعنی مفهوم "کلیت" اشاره می کنیم.

گفتیم كه سیستم مجموعه اجزائیست كه برای رسیدن به یك هدف مشترك با همدیگر در تعامل هستند. نمونه های مختلفی از سیستم ارائه شد مثل دوچرخه، ساعت، اتومبیل(این نوع سیستمها را می توانیم سیستمهای مكانیكی بنامیم)، گیاهان، حیوانات، انسان (این نوع سیستمها را می توانیم سیستمهای زیستی بنامیم)، تیم فوتبال، مدرسه، بیمارستان و ... (این نوع سیستمها را هم می توانیم سیستمهای اجتماعی بنامیم). اگر با نگرش و عینك سیستمی به این موارد نگاه كنیم می بینیم كه همه این موارد دارای وجوه مشتركی هستند: (1) همه آنها هدف دارند یا برای هدف مشخصی ساخته شده اند، (2) همه آنها از اجزایی تشكیل شده اند كه این اجزا در ارتباط متقابل با همدیگر هستند، (3) و همه آنها با اینكه از اجزای مختلفی تشكیل شده‌اند، در عین حال كلیت و هویت خاصی متفاوت از اجزایشان دارند، یعنی كلیت واحد و مشخصی دارند. پس می توان گقت مهمترین وجه اشتراك همه سیستمها هدفمندی، كلیت و ارتباط متقابل اجزا می باشد.

ادامه نوشته

تفكر سیستمی به زبان ساده (1) - ارتباط متقابل بين اجزا

تفكر سيستمي به زبان ساده

(بخش اول)

 

نويسنده : حسین رضازاده

ارتباط متقابل بين اجزا

از امروز مطالبی به صورت دنباله دار در خصوص تفکر سیستمی خدمت شما خوانندگان محترم تقدیم می گردد. لازم به ذکر است که در تهیه مطالب حاضر، سعی شده است به دور از اصطلاحات و موضوعات پیچیده و فنی، مباحث به صورتی ساده و کلی و همراه با مثالهای فراوان ارائه گردد. همچنین به فراخور موضوع، سئوالاتی در ابتدای مباحث مطرح می شود، و در صورتیکه خوانندگان عزیز سعی نمایند، قبل از مطالعه ادامه مطلب، در ذهن خود برای این سئوالات پاسخی بیابند، در آمادگی ذهنی و درک بهتر مطالب بعدی مفید خواهد بود.

 بدون شک، نظرات و بازخورهای خوانندگان محترم در اصلاح و جهت گیری بهتر مطالب مفید خواهد بود. امید است مطالب تهیه شده مورد استفاده شما واقع گردد.

...

تفکر سیستمی یکی از موضوعاتی است که فارغ از حوزه کاری و تخصص ما، جهت درک صحیحتر رویدادها و مدیریت مناسب فعالیتهایمان مورد نیازمان خواهد بود. تفکر سیستمی شناخت ما را از محیطمان و از اتفاقات و رویدادهای ریز و درشت و پیچیده اطراف کامل تر خواهد نمود، در نتیجه می توانیم تصمیمات بهتری بگیریم و رفتارهای مناسبتری داشته باشیم.

ادامه نوشته